Gülşah Atik

Endüstri mühendisliği 19. yüzyılda bazı bilim adamlarının verimliliği artırmak amacı ile yaptıkları çalışmalara dayanmaktadır. Fakat formal olarak 1950‘li yıllarda endüstri mühendisliğinden bahsedilmeye başlamıştır. Bu tarihlerde Amerika Birleşik Devletlerinde Endüstri Mühendisliği Odası kurulmuş ve Endüstri Mühendisliğine olan ilgi hızla artmıştır.

Ülkemizde ise 1970‘li yıllardan sonra endüstri mühendisliği geleceğin mesleği olarak ilgi görmüş ve hızla gelişmiştir. Geçtiğimiz 30 yıl içerisinde kurumlarda endüstri mühendislerinin daha önce açıklanan faydalar sağlamaları nedeni ile bu mesleğe olan ilgi sürekli artmış ve hala artmaya devam etmektedir.

19. Yüzyılda gerçekleştirilen ve buhar makinelerinin ortaya çıkması ile geniş yankı bulan Endüstri Devrimi kurumlarda kullanılan makine ve teçhizatın karmaşıklaşmasına ve çok uzun süren üretimlerin daha kısa zamanlarda üretilmesine ve makinelerin önünde işlerin birikmesine neden olmuştur.

O nedenle özellikle endüstriyel kurumlarda planlama, kurumsallaşma, kalite unsurları öne çıkmış ve karmaşık ürünler işleyebilen üretim sistemlerinin tasarlanması kaçınılmaz bir hal almıştır. Bu çalışmalara bir deotomasyon çalışmaları eklenince planlama, denetleme ve kontrol mekanizmaları hem daha önemli olmaya başlamış hem de gerçekleştirilmesi için özel yeteneklere ihtiyaç olmuştur.

İnsan, makine, malzeme ve paranın birlikte değerlendirilmesini mümkün kılacak olan bir disipline ihtiyaç oluşmuştur. Bu açıdan ürünlerin zamanlarının hesaplanması, üretim planlarının yapılması, stok kontrol faaliyetleri, malzeme temin strateji ve yöntemlerinin geliştirilmesi, temrin tarihlerinin hesaplanması, yeni metot ve yöntemlerin geliştirilmesi çalışmaları hız kazanmış ve bulunan her yöntem ve yaklaşım kısa sürede endüstriyel hayatın önemli bir parçası olmuştur.

Bu sistemlerin günün koşullarına uygun tasarımı, bakımı ve yönetimi ayrıca bir sorun olarak görülmüş ve kurumdan kuruma değişen yaklaşımlar oluşturmak gerekli olmaya başlanmıştır.

Hem karmaşık sistemleri idare edecek ve otomasyonu destekleyecek üretim planlama ve kontrol sistemleri geliştirmek hem de bu sistemleri yaşatabilmek için yeni bir disipline olan ihtiyacın neticesinde endüstri mühendisliği bilimi ortaya çıkmıştır. Yukarıdaki tarihsel gelişimin en önemli kronometre taşlarını ilerleyen sayfalarda özetlenecektir.

1.7.1. F.W. Taylor’un Çalışmaları

Frederick Winslow Taylor

Endüstri mühendisliği konusundaki ilk disiplinli çalışmalar bir makine mühendisi olan Frederick Winslow Taylor tarafından başlatılmıştır. Taylor bir makine mühendisi olarak metal kesme işleminde kesici takımların verimini artırmak üzere uzun süren çalışmalar yapmış ve kesici kalemlerin hızlarını ve ilerleme miktarlarını gözlem ve deneme yanılma yöntemi yerine bilimsel yöntemler ile hesaplanmasını sağlamıştır. Yaptığı verimli çalışma deneylerini birçok alanda denemiştir. Bir değirmende tek tip kürek yerine taşınacak olan malzemenin miktarı ve cinsine göre farklı küreklerin kullanılmasını önererek verimli çalışma ortamı oluşturmuştur. Çalışmalarını atölye yönetim sistemine genişletmiş ve bilimsel yönetimin ilkeleri başlıklı endüstri mühendisleri için çok önemli başlangıç noktası olabilecek çalışmalara imza atmıştır. Taylorun çalışmalarını kategorik olarak; Metot etüdü, zaman etüdü, standart aletler, planlama, yönetimin ayrıcalık ilkesi, işçiler için yönerge kartları, metal kesimi için hesap cetveli, parça ve ürünler için sınıflandırma sistemi, rotalama sistemi, maliyetlendirme yöntemleri, işe bağlı olarak işçi seçimi, işin belirli bir sürede tamamlanması durumunda prim verilmesi. şeklinde sınıflandırmak söz konusudur. Bu tekniklerin çoğu günümüzde endüstri mühendisleri tarafından halen kullanılmaktadır. Taylor’un bu çalışmalarının devamında ve paralelinde; Adam Simith ‘in verimliliği artırma amacıyla işbölümü konusundaki çalışmaları, Matthew Boulton ve James Watt’ın örgütsel geliştirme konusundaki çalışmaları, Charles Babbage ‘in verimlilik artırma konusundaki çalışmaları, Henry Ford ‘un otomobil montajında taşıyıcı (konveyor) kullanımı ve üretim hattı oluşturulması konularındaki çalışmaları. da endüstri mühendisliği çalışmalarının yerleşmesi önemli katkıları olmuştur.